HDP (Halkların Demokratik Partisi)

Kısaltma	HDP
Eş Genel Başkanlar	Sezai Temelli Pervin Buldan
Onursal Genel Başkan	Ertuğrul Kürkçü
Parti sözcüsü	Saruhan Oluç
Slogan(ları)	İnadına Barış, İnadına HDP
Kuruluş tarihi	15 Ekim 2012
Merkez	Barbaros Mah. Tahran Cad. Büklüm Sok. No: 117 Çankaya, Ankara, Türkiye
Üyelik  (2015)	30.295
İdeoloji	Siyasi çoğulculuk Sosyalizm Radikal demokrasi Demokratik sosyalizm Jineoloji Doğrudan demokrasi
Siyasi pozisyon	Sol
Ulusal üyelik	Halkların Demokratik Kongresi (HDK)
Uluslararası üyelik	Sosyalist Enternasyonal(danışman)
Avrupa üyelik	Avrupa Sosyalistler Partisi(ortak)
Resmî renkleri	Mor, yeşil
TBMM	62 / 600
Büyükşehir Belediye Başkanlığı	0 / 30
Belediye Başkanlığı	57 / 1.351
Belediye Meclisleri	1.293 / 20.498
İl Genel Meclisleri	101 / 1.251
İnternet sitesi
hdp.org.tr

Halkların Demokratik Partisi (kısaca HDP), Türkiye’de faaliyet gösteren, siyasi çoğulcu bir siyasî parti. Halkların Demokratik Kongresi’nin parlamentoda bir siyasi partiyle temsil edilmek üzere verdiği kararla 15 Ekim 2012’de Yavuz Önen ve Fatma Gök’ün Eş Genel Başkanlıklarında kuruldu. 27 Ekim 2013’te yapılan 1. Olağanüstü Genel Kurulda Eş Genel Başkanlıklar’a İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel ve Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü getirildi. 22 Haziran 2014’te toplanan 2. Olağanüstü Genel Kurul’da Van Milletvekili Figen Yüksekdağ ve Hakkari Milletvekili Selahattin Demirtaş HDP Eş Genel Başkanlıklarını devraldılar. 3 Şubat 2017’de toplanan 3. Olağanüstü Genel Kurul’da Figen Yüksekdağ’ın mahkumiyeti dolayısıyla siyasi haklardan yoksun bırakılması üzerine Serpil Kemalbay Pekgözegü Selahattin Demirtaş’la Eş Genel Başkanlığı paylaştı. Mevcut Eş Genel Başkanlar Sezai Temelli ve Pervin Buldan 11 Şubat 2018’de toplanan 3. Olağan Kurultay’dan bu yana görevdeler.

Halkların Demokratik Partisi, Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri sonrasında kurulan 63. Türkiye Hükûmeti’nde iki bakanlıkla temsil edildi, Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca Avrupa Birliği Bakanı ve İzmir Milletvekili Müslüm Doğan ise Kalkınma Bakanı olarak görev yaptı. Bu bakanlar 23 Eylül 2015 günü bakanlıktan istifa etti. Parti, son genel seçimler olan 2018 Türkiye genel seçimlerinde %11,7 oy alarak 67 milletvekiliyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yer aldı.

Gelişim

Halkların Demokratik Kongresi

Halkların Demokratik Partisi; Barış ve Demokrasi Partisi, Devrimci Sosyalist İşçi Partisi, Emek Partisi, Ezilenlerin Sosyalist Partisi, Sosyalist Demokrasi Partisi, Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi, Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi gibi solcu partilerin yanı sıra bazı aşırı sol gruplar, feminist hareket, LGBT dernekleri, sendikalar ile Alevi, Ermeni ve Pomakları temsil eden etnik girişimlerin dahil olduğu Halkların Demokratik Kongresi (HDK) oluşumunun partileşme kararı almasıyla ortaya çıktı. HDK, 2011 Türkiye genel seçimlerine %10 seçim barajını geçebilmek için ‘Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku’ adı altında 61 bağımsız milletvekilini destekleyerek dahil oldu ve bu vekillerden otuz altısı meclise girdi. Ancak Hatip Dicle’nin milletvekilliğinin Yüksek Seçim Kurulu tarafından düşürülmesiyle bu sayı otuz beşe indi.

HDP’nin kurucu eş başkanlarından Fatma Gök, HDK’yı vatandaşlar için bir umut zemini olarak tanımladı ve misyonunun genel anlamda Türkiye’deki siyasete müdahil olmak olduğunu söyledi. HDK, meclis ve koalisyonlar hâlinde çalışarak kendi siyasi hedeflerini gerçekleştirmek ve siyasette örgütlü bir güç olarak yer almak için HDP’yi kurdu.

Kurucu ilkeler

HDK, siyasi parti oluşumu için İçişleri Bakanlığına 15 Ekim 2012’de resmen başvurdu. Partinin eş başkanlarından Yavuz Önen, yeni oluşumun HDK’nin bir alternatifi olmaktan ziyade kongreyi besleyecek siyasi kanadı olacağını belirtti.

HDP, emek sömürüsünü ortadan kaldırmayı, Türkiye’de barışı sağlamayı ve özgürlüklerin kazanılmasını sağlamayı benimseyerek kurulduğunu belirtti. Ayrıca buna ek olarak mevcut kapitalist sisteme solcu muhalif hareketi birleştirerek köklü bir değişim getirmeyi hedeflediğini amaçladı. Gök, HDK ile benzer amaçlara sahip olan ancak kongreye katılmayan tüm oluşumlarla da seçim süreçlerinde birlikte hareket etmekten memnun olacaklarını iddia etti. Ancak Önen, HDP’nin zaten aynı amaçlara sahip müttefik partilerin birleşiminden oluştuğunu ve koalisyonlar yerine tüm bileşenleriyle birlikte tek başına seçimlerde yer alacağını söyledi.

HDK üyesi olan Kürt milliyetçisi Barış ve Demokrasi Partisi’nin HDP’nin de bir parçası olması, yeni parti oluşumunun genel anlamda bir Kürt partisi olarak gösterileceği konusunda endişelere yol açtı. Ancak Önen, HDP’nin hedefinin Türk siyasetine farklı görüş açılarından bakan bir akım yaratmak ve alternatif bir anlayışla yeni bir örgütlenme modeli ortaya koymak olduğunu söyledi. Bu süreçte kendilerinin de yeni şeyler öğreneceklerini ve Kürt siyasi hareketinin bir devinim yaşayacağını ekledi. Ekim 2013’te Barış ve Demokrasi Partisi’nin öne çıkan milletvekillerinden Ertuğrul Kürkçü, Sebahat Tuncel ve Sırrı Süreyya Önder partiden ayrılarak HDP’ye katıldı. Bu milletvekilleriyle birlikte Emek Partisi eski başkanı ve bağımsız milletvekili Levent Tüzel de HDP’ye katıldı.

Emek Partisi’nin ayrılığı

Halkların Demokratik Kongresi’nin bir üyesi olan Emek Partisi (EMEP), 2012’de HDP’nin kuruluş sürecinde de bir bileşen olarak yer aldı ancak 17 Haziran 2014’te bir açıklama yayımlayarak HDP’den ayrıldığını duyurdu. EMEP bunun sebebinin HDP’nin “BDP’nin ideolojik ve siyasi hedeflerine bağlı olarak toplumun radikal demokrasi temelinde dönüşümü için politika yapan bir kitle partisi olarak kendisini yeniden örgütleme” sürecine girmesi olduğunu ve radikal demokrasi hedefi açısından ortaklaşamayacağını açıkladı. Bununla birlikte HDP’nin “belirli bir ideolojik yaklaşıma sahip bir kitle partisi” olmasını onaylamadığını, aksine çeşitli yapıların ortak bileşen partisi olarak kalması gerektiğini belirtti. Bunun yanı sıra EMEP, HDK’nin bir üyesi olmaya devam etti. Ayrıca 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde HDP’nin adayı Selahattin Demirtaş’ı destekledi ve Haziran 2015 genel seçimlerine katılmadı.

Seçimler

2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri’nde partinin adayı olan Genel Başkan Selahattin Demirtaş 3,958,048 oy alarak %9.76 oy oranına ulaşmıştır.

HDP Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri’ne parti olarak katılmaya karar verdi ve Demirtaş bu kararı şöyle açıkladı: “HDP, 2015 seçimlerine parti olarak girecek. Bu tartışmalar geride kaldı. Bizim açımızdan kesinleşti, seçime parti olarak gideceğiz. Bağımsız adaylarla seçime gitmek haksızlık olurdu. Şu anda bile HDP’nin yüzde 9,5 oyu var. Türkiye, HDP’yi yeni yeni tanımaya başlayacak. Köşk seçimi öncesi 2015 seçimine parti olarak girmeye karar vermiştik.”

Ülkede uygulanan %10 seçim barajı nedeniyle HDP’nin parti olarak seçime katılması çeşitli tartışmalara konu oldu.

Halkların Demokratik Partisi 2015 genel seçimlerinde %13,12 oy alarak 80 milletvekiliyle TBMM’ye girdi.

Partinin Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri sonrasında kurulan 63. Türkiye Hükûmeti’nde milletvekili sayısına göre üç bakanlıkla temsil edileceği duyuruldu. Levent Tüzel kendisine yapılan bakanlık teklifini parti kararına rağmen kabul etmedi, partiden başka bir isme bakanlık teklifi götürülmediği için HDP seçim hükümetinde iki bakanlıkla temsil edilmiş, Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca Avrupa Birliği Bakanı, İzmir Milletvekili Müslüm Doğan ise Kalkınma Bakanı olarak görev yapmıştır. Bu bakanlar 23 Eylül 2015 günü bakanlıktan istifa etmişlerdir.

Parti kongreleri

Parti, çeşitli şehirlerde birçok kongre toplamış, bunun dışında iki olağanüstü kongre ile başkanlarını belirlemiştir.

1. Olağanüstü Kongre, 2013

Partinin 1. olağanüstü kongresi 27 Ekim 2013’te Ankara’da Ahmet Taner Kışlalı Spor Salonu’nda ‘Bu daha başlangıç’ sloganıyla düzenlendi. Kongrede hapisteki PKK lideri Abdullah Öcalan’ın müzakerenin önemini vurgulayan bir mesajı okundu: “HDP, ortak demokrasi mücadelemizde önemli bir tarihsel sapağa işaret etmektedir. 71 devrimciliği devlete isyan devrimciliğidir. 40 yıllık isyandan sonra artık devletle müzakere önemlidir. Zira devrimci mücadeleler ancak nitelikli bir müzakere süreciyle kalıcı bir insanlık kazanımına dönüşebilir.” Parti Meclisi için 80 kişilik tek liste sunuldu, eş genel başkanlık için İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel ve Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü dışında aday gösterilmedi.

2. Olağanüstü Kongre, 2014

HDP’nin 2. Kongresi 22 Haziran 2014’te Ankara Ahmet Taner Kışlalı Spor Salonu’nda gerçekleştirildi. Tek listenin olduğu seçimde Figen Yüksekdağ ile Selahattin Demirtaş eşbaşkanlık için aday gösterildi. Kongreye sendika, baro ve STK temsilcileri katıldı. Güney Kürdistan Parlamento Başkan Yardımcısı Cafer İbrahim, Güney Kürdistan Hükümet Temsilcisi Kemal Kerküki, Rojava Halk Meclisi Eşbaşkanı Abdulselam Ahmet, Partiya Neteweyî Kurdistan Temsilcisi Xidir Bilbas, Rusya Sovyetler Birliği Komünist Parti Genel Sekreteri Sergey Skvortsov, İsveç Sosyal Demokrat Partisi’nden Yılmaz Kerimo’nun da aralarında olduğu çok sayıda uluslararası davetli de kongrede yer aldı. Ertuğrul Kürkçü yaptığı konuşmada “Bu hayalin peşine düşmek cesaret isterdi. HDP bundan 4 yıl önce, umuda yelken açan bir avuç insanın zihninde doğdu.” dedi.

Parti tüzüğü

Parti kendisini parti tüzüğünde şu şekilde tanımlamıştır: “Parti, tüm ezilenlerin ve sömürülenlerin; dışlanan ve yok sayılan bütün halkların ve inanç topluluklarının, kadınların, işçilerin, emekçilerin, köylülerin, gençlerin, işsizlerin, emeklilerin, engellilerin, LGBT bireylerin, göçmenlerin, yaşam alanları tahrip edilenlerin; aydın, yazar, sanatçı ve bilim insanları ile bütün bu kesimlerle birlikte mücadele yürüten güçlerin her türden baskı, sömürü ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak ve insan onuruna yaraşır bir yaşam kurmak üzere bir araya geldiği, demokratik halk iktidarını hedefleyen bir siyasi partidir.” Yeni yaşam çağrısında partinin ilkeleri anlatılmıştır.

Çözüm süreci

Demokratik sosyalist ve sol bir parti olarak HDP, siyasette önceliğini Türkiye-PKK çatışması’nın barış ile sonlandırılması için yürütülen çözüm süreci’ne vermektedir. HDP, 1984 yılından beri süren Türkiye-PKK çatışması’nın barış ile sonlandırılması için yürütülen çözüm süreci’nin bir parçasıdır. PKK lideri Abdullah Öcalan ile İmralı’da sürdürülen görüşmelere HDP adına Pervin Buldan, Sırrı Süreyya Önder ve İdris Baluken, Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri süreci başlayana kadar katılmıştır.

PKK bağlantısı iddiaları

HDP milletvekillerinin ve parti yetkililerinin bazı demeçleri, görüşmeleri ve faaliyetleri ile birlikte yargı kararları; Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği’nin de aralarında olduğu çeşitli ülke ve uluslararası organizasyon tarafından terör örgütü olarak tanınan PKK’nın HDP ile ilişkilendirilmesine ve partinin PKK’nın siyasi kanadı olduğu şeklinde birçok eleştiri ve suçlamaya gerekçe oluşturmuştur. HDP ise bu suçlamaları reddederek, silahsız çözüm isteyen siyasi bir hareket olduklarını ve PKK ile hiçbir organik bağları olmadığını savunmaktadır.

13 Kasım 2012’de HDP eşbaşkanı Selahattin Demirtaş, Mardin’in Kızıltepe ilçesinde yaptığı bir açıklamada; “Alana gelmeden önce bir müdahale olmuş, demişler ki; ‘Abdullah Öcalanposterini asamazsınız.’ Onu diyenlere açıkça sesleniyoruz; Kürtlerin katili Kenan Evren’in heykelini dikebiliyorlar da, bir halk önderinin posterini mi açamaz. Siz ne diyorsunuz be! Biz bu meydana Başkan Apo’nun heykelini dikeceğiz heykelini… ifadelerine yer verdi.

26 Temmuz 2015’te HDP Hakkâri Milletvekili Abdullah Zeydan, Hakkâri’nin Yüksekova ilçesinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından PKK’nın Kuzey Irak’taki kamplarının savaş uçakları ile bombalanmasının protesto edildiği bir eylemde yaptığı açıklamada; “PKK, Türkiye’yi ve Orta Doğu’yu güller bahçesine çevirmek için ortaya çıkmış barış ve halk hareketidir. Eğer PKK Türkiye’yi güller bahçesine çevirmek istemeseydi, PKK’nın öyle bir gücü var ki, sizi tükürüğüyle boğar” ifadelerini kullandı.

28 Nisan 2015’te PKK’nın gençlik yapılanması YDG-H üyeleri Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde bir kahvehanede siyasi propaganda yaptıktan sonra silah zoruyla 7 Haziran genel seçimleri için HDP’ye oy istedi. Ayrıca PKK yöneticilerinden Cemil Bayık, Fırat Haber Ajansı’nda yaptığı bir konuşmada Halkların Demokratik Partisi için oy istedi ve şu ifadeleri kullandı. “…Onun için bu seçimlerde AKP ve Erdoğan’a karşı HDP’ye oy vererek yerel seçimlerden çok daha büyük bir sonuç ortaya çıkaracaklardır. Bunu da herkese ispatlayacaklar.” Ayrıca 1 Kasım 2015 genel seçimleri’nden önce verdiği bir demeçte Haziran’daki genel seçimlerde HDP’ye oy verenlere teşekkür etti ve tekrar HDP’ye oy vermelerini istedi.

Halkların Demokratik Partisi siyasetçilerinin, Türk güvenlik güçleri ile PKK arasında 2015 yılının Haziran ayından beri devam eden çatışmalarda öldürülen PKK üyelerinin cenaze törenlerine katılması ve taziye ziyaretlerinde bulunması birçok eleştirilere ve tartışmalara neden oldu. Sur Kuşatması sırasında PKK’nın Sur sorumlusu ’Çiyager’ kod adlı Cihat Türkan’ın Batman’da düzenlenen cenaze törenine HDP Batman Milletvekili Mehmet Ali Aslan ve Siirt Milletvekili Besime Konca da katıldı. Van Milletvekili Tuğba Hezer Öztürk, Tunceli’nin Nazımiye ilçesinde 27 Ağustos 2015’te bir çatışma sırasında öldürülen PKK militanı “Destan Rüstem” kod adlı Sıdıka Yıldız’ın Van’ın Başkale ilçesindeki cenaze törenine katıldı. Hezer ayrıca PKK’ya yakın olduğu iddia edilen TAK’ın üstlendiği ve 29 kişinin hayatını kaybettiği Ankara’daki canlı bomba saldırısı sonrası, saldırıyı düzenleyen Abdulbaki Sömer’in evine taziye ziyaretinde bulundu.

HDP Şırnak Milletvekili Faysal Sarıyıldız’ın, PKK’ya verilmek üzere Suriye’den Şanlıurfa’nın Ceylanpınar ilçesine getirilen ağır silahları teslim alacak kuryeye yardım ettiği iddia edildi. 2 Mayıs 2016’da, Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasası Komisyonunda görüşülen yasama dokunulmazlığı görüşmeleri sırasında Adalet ve Kalkınma Partisi ve HDP’li milletvekilleri arasında kavga çıktı. HDP milletvekilleri komisyonu terkederken Abdullah Öcalan lehine sloganlar atarak Gerilla Marşı’nı söylediler.

Eylül 2016’da, parti eş genel başkanı Selahattin Demirtaş Almanya merkezli Süddeutsche Zeitung gazetesine verdiği demeçte; “Biz PKK’yı terör örgütü olarak tanımlamıyoruz. Ancak, sivilleri hedef alan eylemlerini terör olarak nitelendiriyoruz. Bunu protesto etmekten de geri kalmıyoruz.” ifadelerini kullandı.

14 Şubat 2018’de Vatan Partisi, HDP’nin kapatılması için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvuruda bulundu. Genel başkan yardımcısı Nusret Senem, 11 Şubat 2018’de gerçekleştirilen olağan kongrede eş genel başkan Serpil Kemalbay ile Sırrı Süreyya Önder ve Pervin Buldan’ın Afrin Harekâtını eleştiren, PKK-PYD’yi öven açıklamalar yaptığını ve kongrede Abdullah Öcalan’ın posterlerinin yer aldığını anımsattı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nı görevini yapmaya davet etti. Türkiye İçişleri Bakanı Süleyman SoyluHaziran 2018’de yaptığı bir açıklamada, “..HDP diye bir siyasi parti yok zaten, PKK diye bir anlayış var. HDP bu anlayışın sahadaki maske giymiş uygulamasıdır bu kadar basit. Bunu herkes biliyor. Bunu kendileri de biliyor.” ifadelerini kullandı.

Tutuklamalar

Halkların Demokratik Partisi eş başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ dahil çok sayıda HDP’li milletvekili, siyasetçi ve yönetici; Türk Ceza Kanunu’nun ” silahlı terör örgütüne üye olmak”, “terör örgütü propagandası yapmak”, “suçu ve suçluyu övmek”, “halkı kin ve düşmanlığa tahrik”, “terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek” ve “devletin birliğini ve bütünlüğünü bozmaya teşebbüs” ve “terör örgütüne eleman temin etmek” suçlamaları sebebiyle Türkiye mahkemeleri tarafından tutuklanmasına ya da hapis cezasına çarptırılmasına karar verildi.

4 Kasım 2016 tarihinde HDP Eş Genel Başkanları ve Genel Başkan Yardımcısı Alp Altınörs ile birlikte milletvekilleri Nursel Aydoğan, Sırrı Süreyya Önder, Selma Irmak, Ziya Pir, Ferhat Encü, Gürser Yıldırım, İdris Baluken, Leyla Birlik ve İmam Taşçıer gözaltına alındı. Sırrı Süreyya Önder, Ziya Pir ve İmam Taşçıer adli kontrol şartıyla serbest bırakılırken, HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ile HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, milletvekilleri Abdullah Zeydan, Ferhat Encü, Leyla Birlik, Gülser Yıldırım ve Nursel Aydoğan tutuklandı. Tutuklu milletvekillerinden Gülser Yıldırım 15 Kasım 2017 tarihinde Mardin 3. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen duruşmada tutuklu bulunduğu dosyadan tahliye edilmiştir.

HDP’ye yönelik operasyon, dünya çapında sert tepkilere ve eleştirilere neden oldu. Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz, “Gözaltılar, Türkiye’de siyasi çoğulculuğun durumuyla ilgili tüyler ürpertici bir işaret veriyor. Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ve HDP milletvekilleri Türk toplumunun meşru ve demokratik temsilcileridir, HDP de TBMM’deki üçüncü büyük partidir. Demirtaş ile birçok kez görüştüm. Barış sürecine, şiddete başvurulmamasına, siyasi diyaloğa ve hukukun üstünlüğüne bağlı bir lider. Eylül sonundaki son görüşmemizde gözaltına alınma sırasının kendisine geldiğinden korkuyordu. HDP’ye baskının devamı olan bu son üst düzey gözaltı serisiyle Türk yetkililer Türkiye’yi demokrasiden daha da uzaklaştırmanın yanı sıra AB-Türkiye ilişkilerinin temelini oluşturan değerlere, ilkelere, normlara ve kurallara sırtlarını dönüyor” dedi. Avrupa Parlamentosu Türkiye raportörü Kati Piri, Türkiye’nin hızla diktatörlüğe kaydığını söyledi ve Avrupa Birliği ile üyelik müzakerelerinin derhal askıya alınması çağrısında bulundu. Beyaz Saray sözcüsü Josh Earnest, tutuklamaların “Türkiye’deki muhalif yayınlara yönelik artan baskının hemen ardından” geldiğini ve derin kaygı duyduklarını söyledi. ABD Demokrasi ve İnsan Haklarından Sorumlu Bakan Yardımcısı Tom Malinowski ise yaptığı açıklamada “Türk hükümetinin, HDP milletvekillerini tutuklayıp, internete erişimi engellemesi dost ve müttefik olarak bizi derinden rahatsız etti” sözlerini kullandı.

Eş Başkanlar

#	Adı	Görev Başlangıcı	Görev Bitişi
1	Fatma Gök – Yavuz Önen	15 Ekim 2012	27 Ekim 2013
2	Sebahat Tuncel – Ertuğrul Kürkçü	27 Ekim 2013	22 Haziran 2014
3	Figen Yüksekdağ – Selahattin Demirtaş	22 Haziran 2014	9 Mart 2017
4	Serpil Kemalbay – Selahattin Demirtaş	20 Mayıs 2017	11 Şubat 2018
5	Pervin Buldan – Sezai Temelli	11 Şubat 2018	Görevde

Seçimler

Genel seçimler

Yerel seçimler